ဝႆၢးသေလႆႈၶႆၢႉပႆၢႊၵႂႃႇပွၵ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ ပွၵ်ႈမႃးၶိုၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉဝႃႈတေဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်သင် ၼႃးၵေႃႈႁၢမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ 2 – 3 ႁိုဝ်ႉ တႃႇတေမေႇၶိုၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇငႆၢႊ ၶၼ်ၶူဝ်းသူၼ် မိူၼ်ၼင်ႇၼဵင်ႈလႄႈတွင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၶၼ်မၼ်း ၵူၼ်းၵႃႉၶႆၢမၢင်ၵေႃႉသုမ်းၸွမ်းၼမ်တႄႉတႄႉ၊ ၸင်ႇၼၼ်သေ ပီႊ 2001 ႁူဝ်ႁိုဝ်ႉႁူဝ်ၾူၼ်ၼၼ်ႉၸင်ႇတႄႇၸၢမ်းၽုၵ်ႇသူၼ်ယႃႈယဝ်ႉ ပီႊ 2001 လႄႈ 2002 ၸၢမ်းၽုၵ်ႇသွမ်ႈတူၺ်း သေလႆႈႁူႉဝႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်ယူႇၼႆသေ 2003 ၸင်ႇတႄႇဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ၊ ၵူၺ်းၽွင်းၼၼ်ႉတႄႉ တိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇတီႈၵႆတႃၵူၼ်းလႄႈသဵၼ်ႈတၢင်းၵူၺ်း ဢၼ်ႇပႆႇၽုၵ်ႇတဵမ်ႁူၺ်ႈလွႆ ယွၼ်ႉပွတ်းသၼ်လွႆသၼဵၼ်းၼႆႉတီႈလိၼ်ၶႅမ်ႉသင်ႇထုၵ်ႇၸွမ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇယႃႈလႄႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်တိူဝ်းၽုၵ်ႇမႃးၵူႊပီႊပီႊ သေပွႆႇပႅတ်ႈၵၢၼ်သူၼ်တွင် သူၼ်ၼဵင်ႈဢၼ်ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူႊပွၵ်ႈဢွၼ်ႁဵတ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ဝႆၢးသေ 2006 ယဝ်ႉ သူၼ်တွင်ၵေႃႈ ယႃႉသေႁဵတ်းသူၼ်ယႃႈ သူၼ်ၼဵင်ႈၵေႃႈ ၵႅတ်းတူၼ်ႈမၼ်းသေႁဵတ်းသူၼ်ယႃႈတေႃႉတႄႉဝႆႉတႃႇတေၵဵပ်းတႃႇၵိၼ်ပီႊလႂ်ပီႊၼၼ်ႉၵူၺ်း၊ ၶၼ်ယႃႈၵေႃႈၶိုၼ်ႈၵူႊပီႊၽွင်းၼၼ်ႉ တေႃႇထိုင် 2010 ၶၼ်ယႃႈၶိုၼ်ထိုင် ၼိုင်ႈၸွႆႉ 10 သႅၼ် မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶမ်းၼိုင်ႈၵျၢပ်ႈ 6 သႅၼ် လႆႈဝႃႈပဵၼ်ပျႊဢၼ်ၶၼ်ယႃႈၶိုၼ်ႈသုင်သုတ်းၼႂ်ႈၸူဝ်ႊ20 ပီႊ ဢၼ်ၽုၵ်ႇယႃႈ၊ ၵူၺ်းဝႆၢးသေၼၼ်ႉ တႄႇဢဝ်ပီႊ 2011 ဝႆၢးသေ RCSS ဢဝ်ငၢမ်းယဵၼ် တၢင်းၸွမ်ၸိုင်ႈတဵင်းၸိင်ႇယဝ်ႉ ၶၼ်ယႃႈၼႂ်းထုင်ႉသၼ်လွႆ ၸင်ႇတႄႇယွမ်းလူင်း တႄႇဢဝ်ပီႊ 2011 တေႃႇ 2015 ၼႆႉ ၶၼ်ယႃႈလုၵ်ႉဢဝ်တီႈ ၼိုင်ႈၸွႆႉ 10 သႅၼ် လူင်းၵႂႃႇတေႃႇထိုင် ၼိုင်ႈၸွႆႉ 6 သႅၼ်ယဝ်ႉ။
(ၶူင်းၵၢၼ် UNODC)
ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃးပီႊ 2015 ဢၼ်ပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းတႆးRCSS/SSA ဢၼ်ၵုမ်းၵမ် ပိုၼ်ႉတီႈ သၼ်လွႆသၼဵၼ်း ၼၼ်ႉလူင်းလႆၢးမိုဝ်း NCA သေ ဢဝ်ငၢမ်းယဵၼ်ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းယဝ်ႉလႄႈ UNODC ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းၶူင်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇတူၼ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈမဝ်းၵမ် ၸင်ႇမႃးလူင်းၶူင်းၵၢၼ်ပိုၼ်ႉတီႈ ပွတ်းသၼဵၼ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ၊ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းပီႊ 2015 ၼၼ်ႉၸင်ႇဢွၼ်ၽုၵ်ႇၵႃႇၽီႇ coffee ၸႅၵ်ႇပၼ်တူၼ်ႈဢွၼ်ႇလႆၢလႆၢ ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 2016 သမ်ႉၸင်ႇဢွၼ်ၽုၵ်ႇ ၼဵင်ႈ Taiwan 12 လႄႈ ၼဵင်ႈၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉဝႆၢးၼၼ်ႉၸင်ႇဢွၼ်ၽွတ်ႈၸုမ်းၸဝ်ႈၼဵင်ႈ Tai Lon Tea, ၸုမ်းၶမ်းၶဵဝ် ၸဝ်ႈၵႃႇၽီႇ Coffee( Green Gold Co-operative Society Colimited) လႄႈၸုမ်းၼၢင်းယိင်းၽုၵ်ႇသွမ်ႊတူၼ်ႈထေႃးပၢတ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ၊ ၼႆႉတႄႉလႆႈဝႃႈပဵၼ်ပွတ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈၼိုင်ႈဢၼ်ၶူင်းၵၢၼ်UNODC မႃးၸွႆႈထႅမ်ပၼ်တွၼ်ႈတႃႇၽုၵ်ႇတူၼ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႂ်းတူင်ႇတၢင်ႇသၼ်လွႆသၼဵၼ်းၼႆႉ၊ တႄႇဢဝ်ပီ 2015 ဝႆၢးသေ UNODC ၵေႃႈၶဝ်ႈမႃး၊ ယူႇတီႈၽႆၢႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ RCSS/SSA ၶဝ်ေၵႃႈၵႅတ်ႇပၼ်ဢမ်ႇပၼ်ၵူၼ်းသိုဝ်ႉယႃႈမိုဝ်းယႂ်ႇၶဝ်ၶဝ်ႈမႃးသိုဝ်ႉပိူင်ၼိုင်ႈေသၶၼ်ယႃႈၵေႃႈၶိုၼ်းလူင်းထႅင်ႈလိူဝ်ၵဝ်ႇ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈ ၼိုင်ႈၸွႆႉ 6 သႅၼ် လူင်းထိုင်ၸွႆႉ 1 ပႆၢႁႃႈမိုၼ်ႇ မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈပီႊ 2018 ပီၼၼ်ႉလႆႈဝႃႈပဵၼ်ပီဢၼ်ၶၼ်ယႃႈတႅမ်ႇသုတ်း ၼႂ်းၸူဝ်ႈ 20 ပီႊဢၼ်ပီႈၼွင်ႉ သၼ်လွႆသၼဵၼ်း ႁဵတ်းသူၼ်ယႃႈမႃး၊ တႄႇဢဝ် ဝႆၢးလင် 2015 မႃးသူၼ်ယႃႈၵေႃႈလႆႈဝႃႈယွမ်းလူင်းၵူႊပီႊ လွင်ႈတၢင်းတႄႉ ယွၼ်ႉၶၼ်ယႃႈတႅမ်ႇလူင်းလႄႈ သူၼ်ၵေႃႇၽီႇသမ်ႉၼမ်တိူဝ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၵူၺ်းဝႆၢးလင် 2018 တႄႇၵိူတ်ႇမႃးပၼ်ႁႃယႂ်ႇလူင်တႆးတေႃႇတႆးယိုဝ်းၵၼ် မႃးတေႃႇထိုင်ႁၢၼ်ႉၼႆႉသမ်ႉၶၼ်ယႃႈၶိုၼ်းယုၵ်ႉသုင်မႃးၶိုၼ်းလုၵ်ႉဢဝ်တီႈ 1 သႅၼ်ပႆၢ ႁႃႈမိုၼ်ႇ ၶိုၼ်ႈထိုင် 7 သႅၼ်။ ဝႆၢးသေ တပ်ႉသိုၵ်း SSPP/SSA ဢွၼ်ဢဝ်တပ်ႉၸုမ်းဢူၺ်းလီ ၶဝ်ႈမႃး မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 3 လိူၼ် မတ်ႉၶျ် 2022 လိူၼ်သီႇမႂ်ႇ 2 ၶမ်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ဝႆၢးလင်ၼၼ်ႉဢမ်ႇႁိုင် ၶၼ်ယႃႈၵိုင်ႉၵၢင်ႉၶိုၼ်ႈ ထိုင်ၵႂႃႇ 8 သႅၼ် ယွၼ်ႉဝႃႈငဝ်းလႆၢးသုၵ်ႉသၵ်ႉလႄႈၵူၼ်းၵႃႉၶႆၢၶဝ်ၼမ်ၶိုၼ်ႈ ယွၼ်ႉၵူၼ်းၵႃႉမၢင်ၵေႃႉပႂ်ႉငူမ်းပႃမိူဝ်ႈၼမ်ႉၶုၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉလႂ်။
ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉပဵၼ်ပွတ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈၼိုင်ႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၶၼ်ယႃႈလႄႈၶူင်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇတူၼ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈမဝ်းၵမ်ယဝ်ႉ၊ ယူႇတီႈသုၼ်ႇႁၼ်ထိုင်တႄႉသင် ပၢင်တိုၵ်းႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ဢမ်ႇမီးသေငဝ်းလႆၢးဢမ်ႇသုၵ်ႉၸိုင် ၶၼ်ယႃႈတေတႅမ်ႇသေ ၵူၼ်းမိူင်းတေသူၼ်ၸႂ်ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၵႃႇၽီႇလိူဝ်ၼႆႉလႄႈတေပွႆႇပႅတ်ႈၵၢၼ်သူၼ်ယႃႈသေၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈတူၼ်ႈၶၢဝ်းယၢဝ်းယူႇ ၵူၺ်းယွၼ်ႉပၼ်ႁႃႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၽိတ်းၵၼ်သေၸုမ်းလႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇၵုမ်းထိင်းငဝ်းလႆၢးပိုၼ်ႉတီႈလႆႈလီလႄႈၶၼ်ယႃႈၸင်ႇၶိုၼ်ႈၶိုၼ်းသေၶႂ်ႈပွႆႇပႅတ်ႈတူၼ်ႈၶၢဝ်းယၢဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ မၢင်ၸိူဝ်းလႆႈႁူႉဝႃႈ ၸူဝ်ႈပီႊ 2022 မႃးၼႆႉ ၶိုၼ်းယႃႉတူၼ်ႈၶၢဝ်းယၢဝ်းမိူၼ်ၼင်ႇတူၼ်ႈေထႃးပၢတ်ႈေၵႃႇၽီႇသေၽုၵ်ႇသူၼ်ယႃႈၵေႃႈမီးၼႆယဝ်ႉ။